تاریخچه رب گوجه فرنگی
رب گوجه فرنگی، آن چاشنی قرمز رنگ دوست‌داشتنی که در اغلب غذاهای ایرانی نقش‌آفرینی می‌کند، تاریخی طولانی و جالب دارد. سفری که از دل آمریکای جنوبی آغاز می‌شود و با گذر از فراز و نشیب‌های فراوان، به قفسه‌ی آشپزخانه‌های ما می‌رسد. بیایید با هم ورق بزنیم صفحات این تاریخچه‌ی خواندنی را.
گوجه‌فرنگی؛ از میوه‌ی زینتی تا ماده‌ی غذایی
باور می‌کنید گوجه‌فرنگی که امروزه بخش جدایی‌ناپذیری از وعده‌های غذایی ماست، در ابتدا به‌عنوان یک میوه‌ی زینتی شناخته می‌شد؟ بله، بومیان آمریکای مرکزی و جنوبی، هزاران سال پیش از گوجه‌فرنگی به‌عنوان عنصری تزئینی استفاده می‌کردند. اما این ماجرا دیری نپایید. با ورود اسپانیایی‌ها به قاره آمریکا در قرن شانزدهم، گوجه‌فرنگی به اروپا سفر کرد.
اروپا و سوءتفاهمی بزرگ درباره‌ی گوجه‌فرنگی
اروپایی‌ها در ابتدا گوجه‌فرنگی را سمی می‌دانستند! ظاهر درخشان و شباهت‌هایی که با برخی از توت‌های سمی داشت، باعث ایجاد این سوءتفاهم بزرگ شد. سال‌ها طول کشید تا مردم اروپا متوجه اشتباه خود شوند و به تدریج گوجه‌فرنگی را وارد سبد غذایی‌شان کنند.
از «شیرین‌بانه» تا ایده‌ی اولیه‌ی رب گوجه‌فرنگی
احتمالا برایتان جالب باشد که بدانید اولین تلاش‌ها برای نگهداری طولانی‌مدت گوجه‌فرنگی، به قرن هفدهم میلادی بازمی‌گردد. در آن زمان، راه‌حلی به نام «شیرین‌بانه» ابداع شد. شیرین‌بانه نوعی سس یا پودر قندی بود که با اسید اسکوربیک (ویتامین C) ترکیب می‌شد و به حفظ گوجه‌فرنگی برای مدت زمان بیشتری کمک می‌کرد. می‌توان گفت شیرین‌بانه، گام نخستین در مسیر پیدایش رب گوجه‌فرنگی بود.
قرن هجدهم و ظهور ایده‌ی تهیه‌ی رب
با گذر به قرن هجدهم، ایده‌ی تهیه‌ی رب گوجه‌فرنگی با افزودن نمک به گوجه‌فرنگی آغشته به شیرین‌بانه تکمیل شد. این روش اولیه، نوعی ترشی محسوب می‌شد و هنوز فاصله‌ی زیادی با رب گوجه‌فرنگی امروزی داشت.
اختراع فرآیند تهیه‌ی رب گوجه فرنگی مدرن
سرانجام در قرن نوزدهم، با اختراع فرآیندی توسط نیکلاس آپلتون، تولید رب گوجه‌فرنگی متحول شد. این فرآیند شامل جوشاندن گوجه‌فرنگی‌ها تا حالت پوره شدن، سپس گذراندن آن‌ها از فیلترهای مختلف برای جدا کردن پوست و دانه‌ها بود. در نتیجه، رب گوجه‌فرنگی‌ای غلیظ و یکدست به دست می‌آمد.
قرن بیستم و شکوفایی صنعت رب گوجه فرنگی
قرن بیستم را می‌توان دوران شکوفایی صنعت رب گوجه‌فرنگی دانست. با پیشرفت تکنولوژی تولید و بسته‌بندی، رب گوجه‌فرنگی به سرعت در سراسر جهان فراگیر شد
ورود رب گوجه فرنگی به ایران
در ایران، رب گوجه‌فرنگی در اواخر دوران قاجار و اوایل پهلوی اول از طریق واردات شناخته شد. در ابتدا، این چاشنی جدید فقط در بین خانواده‌های ثروتمند و اشراف رواج داشت. اما به تدریج، با افزایش آگاهی مردم از خواص و مزایای آن، رب گوجه‌فرنگی به سفره‌های اقشار مختلف جامعه راه پیدا کرد.
تولید رب در ایران
تولید انبوه رب گوجه‌فرنگی در ایران به سال‌های ۱۳۱۴ و ۱۳۱۵ بازمی‌گردد. در آن زمان، کارخانه‌های مختلفی در شهرهایی مانند اراک، تبریز و تهران تاسیس شدند و به تولید رب گوجه‌فرنگی به صورت صنعتی پرداختند.
نقش رب در آشپزی ایرانی
امروزه رب گوجه‌فرنگی جایگاه ویژه‌ای در آشپزی ایرانی دارد. از قرمه‌سبزی و خورشت قیمه گرفته تا انواع خوراک‌های خورشتی و پلوها، به ندرت می‌توان غذایی را در سفره ایرانی یافت که در آن از رب گوجه‌فرنگی استفاده نشده باشد.
خواص و فواید رب گوجه‌فرنگی
علاوه بر طعم بی‌نظیر، رب گوجه‌فرنگی خواص و فواید بسیاری نیز دارد. این چاشنی سرشار از ویتامین‌ها و آنتی‌اکسیدان‌ها است که به تقویت سیستم ایمنی بدن، پیشگیری از بیماری‌های قلبی و عروقی و حتی مبارزه با برخی از انواع سرطان کمک می‌کند.
نکاتی درباره‌ی انتخاب و مصرف رب گوجه‌فرنگی
- هنگام خرید رب گوجه‌فرنگی، به رنگ، غلظت و طعم آن توجه کنید. رب گوجه‌فرنگی مرغوب، رنگی متمایل به قرمز دارد، غلیظ است و طعم گوجه‌فرنگی تازه می‌دهد.
- برای حفظ خواص و طعم رب، آن را در جای خنک و دور از نور مستقیم خورشید نگهداری کنید.
- می‌توانید رب گوجه‌فرنگی را در فریزر نیز نگهداری کنید.
- برای جلوگیری از تغییر طعم رب، بهتر است آن را در اواخر پخت به غذا اضافه کنید.
جایگاه رب گوجه‌فرنگی در فرهنگ ایرانی
رب گوجه‌فرنگی فراتر از یک چاشنی صرف، به بخشی از فرهنگ و هویت غذایی ایرانی تبدیل شده است. این ماده‌ی غذایی، نقش‌آفرین سفره‌های ایرانی در جشن‌ها، مهمانی‌ها و دورهمی‌های خانوادگی است.
پرسش و پاسخ متداول درباره‌ی رب گوجه‌فرنگی
- آیا رب گوجه‌فرنگی برای سلامتی مضر است؟
رب گوجه‌فرنگی در صورتی که به مقدار متعادل مصرف شود، مضر نیست. اما زیاده‌روی در مصرف آن می‌تواند باعث افزایش فشار خون و مشکلات گوارشی شود.
- بهترین نوع رب گوجه‌فرنگی کدام است؟
بهترین نوع رب گوجه‌فرنگی، ربی است که از گوجه‌فرنگی‌های تازه و بدون مواد افزودنی تهیه شده باشد.
- چگونه می‌توان رب گوجه‌فرنگی را در خانه تهیه کرد؟
برای تهیه رب گوجه‌فرنگی در خانه، ابتدا گوجه‌فرنگی‌ها را به خوبی بشویید و سپس آن‌ها را پخته و پوست و دانه‌هایشان را جدا کنید. سپس پوره گوجه‌فرنگی را روی حرارت ملایم بپزید تا غلیظ شود.
- چگونه می‌توان رب گوجه‌فرنگی را فریز کرد؟
برای فریز کردن رب گوجه‌فرنگی، آن را در ظروف مخصوص فریز یا کیسه‌های فریزر بریزید و در فریزر قرار دهید.
- تاریخچه‌ی رب گوجه‌فرنگی در سایر نقاط جهان چگونه است؟
رب گوجه‌فرنگی در بسیاری از نقاط جهان از جمله ایتالیا، اسپانیا و فرانسه نیز طرفداران بسیاری دارد. تاریخچه‌ی رب گوجه‌فرنگی در هر کشور، با توجه به فرهنگ و ذائقه‌ی غذایی آن کشور، منحصر به فرد است.